Sa’y: iş yapmak, yürümek ve koşmak anlamına gelir. Hac ibadeti ile ilgili bir terimdir. hac veya umre için yapılan bir tavaftan sonra, Mescidi-i haram’ın doğu tarafında bulunan safa ve Merve tepeleri arasında, Safa’dan başlamak üzere dört defa gidip üç defa gelmektir.
Safa’dan Merve’ye gidiş bir şavt, dönüş de bir şavt sayılır. Toplam yedi defa yapılır. “Şüphesiz Safa ve Merve Allah’ın (dininin) nişanelerindendir. Onun için her kim hac veya umre niyetiyle Kâbe’yi ziyaret eder ve onları tavaf ederse bunda bir günah yoktur” ayetiyle sa’yın meşru olduğu anlaşılmaktadır.
Hz.ibrahim’in eşi Hacer, oğlu İsmail’e su bulmak için yedi defa gidip gelmiştir. O olaydan sonra bu iki tepe arasında sa’y yapılmaya başlanmış, İslamiyet’in haccında da sa’y meşru olarak kabul edilmiştir.
Sa’y haccın vacibidir. meşru bir mazeret olmaksızın terk edildiğinde dem gerekir. geçerli bir mazeret varsa bir şey gerekmez. Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem: “sa’y edin,çünkü Allah sa’y etmeyi size yazdı” buyurmuşlardır. Sa’yın farz olduğu düşüncesinde olanlar, bu hadisin sa’yin farz olduğuna delil teşkil ettiğini,zira,’size yazdı’ifadesini, size farz kıldı. anlamında olduğunu belirtiyorlar.
Hanefi mezhebine göre: ilgili ayetin delaleti zannidir. Ayet, sa’yin farz olduğuna kesin olarak delalet etmediğini, ancak vacip oluşu sabit olur. konu ile ilgili olarak hadis zayıftır. Çünkü yazmak ifadesi her zaman farziyet anlamı taşımaz diye açıklanmaktadır.
Şafii, maliki ve Hanbelî mezheplerine göre: sa’y etmek haccın ve umrenin rükünlerinden biridir. sa’y yapılmazsa hac ve umre geçerli olmaz.
Hac sa’yinin asıl vakti, farz tavaftan sonradır. lakin hac için ihrama girmiş bir kişi, isterse Arafat’a çıkmadan da önce nafile bir tavaf sonrası hac sa’yini yapabilir. Yalnız ihramlı olması gereklidir
Haccın sa’yı Arafat vakfesinden önce yapılmamış ise ziyaret tavafından sonra ihramlı ya da ihramsız olarak yapılabilir.
Haccın sa’yını kurban bayramının 1,2 ve 3.günlerinde yapmayan kişi daha sonra ayrılmadan önce sa’yını yapabilir. Bir ceza gerekmez. Haccın sa’yini yapmadan Mekke’den ayrılan kişi dinen geçerli bir mazereti yoksa dem gerekir. Dinen geçerli olan mazeret, hastalık, doğal afetler gibi mazeretlerdir.