Nafile (tavattu) tavaf: Farz, sünnet ve vacip dışında yapılan tavaflardır.
Öncelikle, farz, vacip veya nafile tavaflardan hangisi yapılacaksa ona niyet edilir.”Her tavafın yapılışı aynıdır. Fark sadece farz, vacip ve sünnet oluşundadır.”
Bu bakımdan niyette,yapılacak tavafın çeşidi belirlenir.,doğruca hacerü’l evsed’in bulunduğu yere gidilir. Eğer ki mümkün ise başkasına eziyet vermeden eller hacerül esved taşı üzerine konur ve hacerül esved öpülür. Yaklaşıp da öpmek mümkün olmuyorsa yalnız eller sürülür,bu da mümkün değilse, hacerül esvede karşı durulup ellerin içi ona doğru gelmek üzere, eller kaldırılır selam verilir. Tekbir, tahmid ve salavat getirilir.daha sonra el içleri öpülerek yüzlere sürülür.bu fiile istilam denir.sevap açısından istilam ile hacerül esved’i öpmek arasında bir fark yoktur.
İstilam da şu dua okunur.”Bismillahi allahü ekber,allahümme imanen bike ve tasdiken bi kitabikeve vefaen biahdike ve’t-tibaan li- sünneti nebiyyike sallallahü aleyhi ve sellem.”(Allahın adıyla. Allah büyüktür. Allahım! Sana iman ederek kitabını tasdik, ahdine vefa ve peygamberinin sünnetine uyarak bu işi yapıyorum.) denir. Bundan sonra Kâbe sol tarafa alınarak dönmeye başlanır. Hacer-i esvedden başlayıp, yine hacer-i esvede gelinen her dönüşe bir şavt denir. Bir tavaf yedi şavttan meydana gelir. Sonunda sa’y yapılacak tavafın ilk üç şavtında erkekler sağ omuzlarını açarak canlı ve çalımlı bir şekilde yürürler.omuz açmaya “ıztıba”denir. Canlı ve çalımlı yürümeye de “remel” denir.ıztıba ve remel sünnettir ve sadece sonunda say yapılacak tavaflarda yapılır.
Tavaf, hatimin arkasından yapılır. Aslında Kâbe’den olup sonra dışarıda bırakılan ve yarım ay şeklinde çevrelenen yere hatim denir. Bu kısım Kâbe’den sayılır. Bunun için tavaf bunun dışından yapılır.
Kâbe’nin dört köşesi vardır. ki, bunlara rükün denir. Hacer-i evsedin bulunduğu rükünden sonra sağdan sola doğru sırası ile rükn-i ıraki,rükn-i şami ve rükn-i yemani gelir. İstilam edilir.hacer-i esvede her uğrandığında mümkün ise öpülür,mümkün değilse el sürülür. İstilam yapılır. Sonra tekrar tavafa devam edilir.Kabe etrafında yedi şavt tamamlanınca,hacer-i esved istilam edilerek tavaf tamamlanmış olur. Bundan sonra yer bulunduğu takdirde “makam-ı İbrahim’de,” yer bulunmazsa mescidi haramın uygun bir yerinde iki rekât tavaf namazı kılınır. Bu namaz vaciptir.
Tavaf namazını kıldıktan sonra, Kâbe’yi muazzama’ya yönelerek, ayakta ihlâs ve samimiyetle dualar edilir.
İslam âlimlerinin çoğuna göre:”Namaz kılmak yerine nafile tavaf yapmaları daha uygundur.”