Tavaf: Hacer-ül esved köşesinden veya hizasından başlayıp, Kâbe’nin etrafında yedi defa dönmek demektir. Her bir dönüşe şavt denir. Yedi şavt bir tavaf olur.
Önce farz, vacip veya nafile tavaflardan hangisi yapılacaksa ona niyet edilir. Her tavafın yapılışı aynıdır. Sadece farkları farz, vacip yâ da sünnet oluşlarındadır. Bu bakımdan yapılmak istenen tavafın ismi belirtilir.
Tavafa niyet ettikte sonra, doğruca hacer-ül esved’in bulunduğu yere gidilir. eğer ki yaklaşmak mümkün ise yaklaşılır, eller hacer-ül esved üzerine konulur ve öpülür. Öpmek mümkün değilse yalnız el sürülür. Bu da mümkün değilse, hacer-ül esved taşına karşı durulur. Ellerin içi taşa doğru gelecek şekilde kaldırılır ve tekbir, tahmid ve salâvat getirilir.
Daha sonra el içleri öpülüp, yüzlere sürülür. Bu fiile istilam denir. Sevap olarak, istilam ile hacer-ül evsedi öpmek arasında bir fark yoktur.
İstilamda şu dua okunur:
“Bismillahi vallahü ekber,allahümme imanen bike ve tasdiken bi-kitabike ve vefaen bi-ahdike ve’t-tibaan li-sünneti nebiyyike sallallahü aleyhi ve sellem.”
“Allah’ın adıyla… Allah en büyüktür. Allah’ım! Sana iman ederek kitabını tasdik ederek, ahdine vefa ve peygamberinin sünnetine uyarak…)”
Bundan sonra hacer-ül esved sol tarafa alınarak dönmeye başlanır. Hacer-ül esved den başlayıp tekrar hacer-ül esvede gelinen her dönüşe şavt denir. Bir tavaf yedi şavttan ibarettir.
Tavafın ilk üç şavtında erkekler sağ omuzlarını açarlar ve silkeler gibi çalımlı bir şekilde yürürler. Omuz açmaya ıztıba, çalımlı yürümeye de remel denir. Sonraki şavtlarda remel ve ıztıba yapılmaz.
Tavaf, hatimin dışından yapılmaktadır. kabe’nin kapısı ve köşelerinin her birinde dualar okunur. kabe’nin dört köşesi vardır. Bunlara rükün denir. hacer-ül esvede her uğrama da öpülür, yâ da el sürülür. El sürmekte mümkün değilse, el kaldırıp tekbir tahmid ve salavat getirilir. Sonra tavafa devam edilir. Kabe etrafında yedi kere döndükten sonra, hacer-ül esved istilam edilerek tavaf tamamlamış olur.
Tavaf tamamlandıktan sonra, makam-ı İbrahim’e gidilir. Makam-ı İbrahim’de yer bulunursa orada, yoksa mescid-i haramın uygun bir yerinde iki rekât tavaf namazı kılınır. Bu namaz vaciptir. Namazın, birinci rekâtında Fatiha suresi ile kafirün suresi, ikinci rekâtta ise Fatiha suresi ile ihlâs sureleri okunur. Bu namaz kerahet vakitleri dışında kılınır.
Tavaf namazı kılındıktan sonra, Kâbe-i muazzama’ya dönerek ayakta bir vaziyette, ihlâs, samimi duygularla dua edilir. Zemzem kuyusuna gidilerek zemzem suyu içilir.