Sa’y sözlük anlamı: İş yapmak, yürümek ve koşmak anlamına gelir.
Hac ibadeti ile ilgili bir terim olarak, hac ve umre için yapılan bir tavaftan sonra, Mescid-i Haram’ın doğu tarafında bulunan Safa ile Merve tepeleri arasında, Safa’dan başlayarak dört kere gidip üç defa gelmek demektir.
Safa’dan Merve’ye gidiş bir şavt, Merve’den Safa’ya dönüş de bir şavt olmak üzere sa’y, toplam yedi şavt’tan ibarettir.
Sa’y: Hz. İbrahim’in eşi Hacer’in, oğlu İsmail’e su bulmak için safa ile Merve tepeleri arasında yedi kere gidip gelmesine sebep olan olayı anlatmaktadır. Onların hatırasına binaen bu iki tepe arasında sa’y yapılmış olup, İslam haccında da sa’y yapmak meşru kılınmıştır.
‘Şüphesiz Safa ve Merve Allahın (dininin) nişanelerindendir. Onun için her kim hac veya umre niyetiyle Kâbe’yi ziyaret eder ve onları tavaf ederse bunda bir günah yoktur.’ Bu ayet sa’yin meşru olduğuna delildir. Ayette geçen tavaf etmekten maksat, sa’y etmektir.
Sa’y, haccın asıl vacibidir. Geçerli bir mazeret olmadan terk edilirse, dem gerekir. Geçerli bir mazeret varsa bir şey gerekmez.
Hastalık, yol güvenliğinin olmaması ve hapsedilme riski varsa, bunlar geçerli mazeret olur.
Sa’yin geçerli olması için yerine getirilmesi gerekli olan şartlar vardır. Bunları şu şekilde açıklayabiliriz.
1.Hac sa’yinin asıl vakti farz tavaftan sonradır. ancak hac için tavafa giren kişi, isterse arafata çıkmadan önce nafile bir tavafın peşinden haccın sa’yini yapabilir. Bu durum da sa’yin muhakkak ihramlı olarak yapılması gerekir.
2.Hac aylarından önce hac ihramına girilirse de hac menasikinden hiç biri hac mevsiminden önce yapılamaz, yapıldığı takdir de geçerli değildir.
Haccın sa’yini kurban bayramının 1,2 ve 3. günlerinde yapmayan kimse, daha sonra ülkesine dönmeden önce yaparsa her hangi bir ceza gerekmez. Şayet sa’yini yapmadan ülkesine döner ise geçerli bir mazereti yoksa dem gerekir.
3.Sa’y müstakil bir ibadet değildir. Bu yüzden geçerli bir tavafın arkasında yapılması icap eder.
4.Sa’yi Safa ile Merve arasında yapılmalı.
5.Sa’ya Safa tepesinden başlanmalı. Şayet başlanmazsa geçerli olmaz.
6.Sa’yin ilk dört şavtını yapmak rükün, yediye tamamlamak ise vaciptir. Bir şeyin yarısından fazlasını yapmak, o şeyin tamamı hükmündedir.