Kâbe-i Muazzama’nın doğu köşesinde bir buçuk metre kadar yükseklikte bulunan ve cennet yakutlarından olan parlak, siyah bir taş.
İbrahim aleyhisselam ile oğlu İsmail aleyhisselam birlikte Kâbe’yi inşa ettikleri sırada,
Melekler taş getirerek İsmail Aleyhisselam’a yardım ettiler. Sıra Hacer-ül Esved’e gelince, İbrahim Aleyhisselam: Ey İsmail bana öyle bir taş getir ki hacılara işaret olsun buyurdu. İsmail Aleyhisselam bir taş getirdi. İbrahim Aleyhisselam: Bundan daha iyi bir taş getir diye buyurunca: Ebu Kubeys dağından: Cebrail Aleyhisselam, tufanda bana bir taş emanet etti. “Gel onu al.” diye bir ses işitti. Bunun üzerine Hacer-ül Esved taşı Ebu Kubeys dağından alınıp, Kâbe’deki yerine yerleştirildi.
Hazreti Ömer, Hacer-ül Esved taşına, karşı: “Sen bir şey yapamazsın, fakat Resulullah’a uyarak seni öpüyorum.” dedi. Hazreti Ali bunu duyunca, “Resulullah’ın Hacer-ül Esved, kıyamet günü insanlara şefaat eder” buyurduğunu söyledi. Hazreti Ömer’de Hazreti Ali’nin bu sözüne teşekkür etti.(Davut bin Süleyman) tavafa Hacer-ül Esved’den başlanır ve burada bitirilir bu sünnettir.
Hacer-ül Esved, cennetten indirilmiş bir taştır. Âdem Aleyhisselam’ın cennetten ayrılıp, yeryüzüne indirilmesinden sonra ziyaret ettiği ilk ev Kâbe’dir. Rivayete göre Âdem aleyhisselam cennetten dünyaya indilince, meleklerin seslerini ve tesbihlerini işitemez oldu. Bu durumundan yakınarak Allah’ü Teâlâ’ya yalvardı. Allah’ü Teâlâ, melekler vasıtasıyla bir beyt gönderdi. Bu beyt cennet yakutlarından bir beyt olup, parıl parıl parlıyordu. İndirilen bu beytin biri doğu biri de batı olmak üzere iki kapısı vardı. Üzerinde cennetten kandiller bulunuyordu. O hane bugün Kâbe’nin bulunduğu yere indirilmiştir. Allah’ü Teâlâ:”Ey âdem, senin için bir hane(ev) gönderdim. Arşım etrafını tavaf ettiğin gibi, bunun etrafını da tavaf eyle! Arşın çevresinde namaz kıldığın gibi, bunun etrafında da namaz kıl!”buyurdu. Hacer-ül Esved’i de bu beytle beraber gönderdi. Bu taş yeryüzüne ilk indirildiğinde beyazdı. Cahiliyet zamanında, hayızlı kadınların ve günahkâr kişilerin dokunmasıyla siyah oldu. Bundan dolayı da ismine (siyah taş)hacer-ül esved denilmiştir.
Tufan olacağı zaman Allah’ü Teâlâ, Cebrail Aleyhisselam’a, Hacer-ül Esvedi Ebu kubeys dağında saklamasını ve tufandan kurtulmasını emretti. İbrahim aleyhisselam’a Kâbe’yi yapmaları emri verilince, oğlu İsmail aleyhisselam ile beraber çeşitli dağlardan taş getirerek Kâbe’yi yaptılar. Bu arada Ebu kubeys dağındaki hacer-ül esved taşını İbrahim aleyhisselam aldı ve yerine koydu.
Asırlardan beri, Müslümanların hürmet gösterdiği kutsal bir taştır. Onu korumak için her zaman itinalı davranmışlardır.